İdrar kaçırma, cinsiyet ve yaş fark etmeksizin, oldukça yaygın olan sağlık problemlerinden biridir. Genellikle çocukluk ve ileri yaş dönemlerinde görüldüğü düşünülse de aslında her yaş grubunda görülebilen bir hastalıktır. İdrar kontrolünün sağlanamaması sebebiyle oluşan bu rahatsızlığın pek çok farklı nedeni bulunur. İdrar kaçırmanın, ilerleyen zamanlarda farklı rahatsızlık veya hastalıklara neden olabileceğinden mutlaka tedavi edilmesi gerekir.
İdrar Kaçırma Nedir?
Mesane, idrarın biriktiği bölüm ve boşaltım sisteminin önemli bir parçasıdır. İdrarı boşaltmak için uygun koşulların oluşması gerekir. Bu koşullar sağlanıncaya kadar idrar mesanede bekletilir. Mesanenin kontrolünü de omurilik içerisinden geçen sinirler sağlar. İdrarın bu şekilde kontrol edilmesine kontinans denilmektedir.
Bu durumun tam tersi olarak, bazı kişilerde, mesanede idrarın tutulamaması ve istem dışı kaçırılması durumu oluşur. Bu durum üriner inkontinans ya da idrar kaçırma olarak adlandırılır.
İdrar kaçırma, hayati tehlike içeren bir hastalık değildir, ancak kişilerin ruhsal ve sosyal olarak kötü yönde etkilenmesine ve ilerleyen zamanlarda farklı hastalıkların oluşmasına neden olabilmektedir. Bununla birlikte kişisel hijyende, gün içinde gerçekleştirilen aktivitelerde ve kişilerin cinsel hayatında bazı problemler yaşanabilir.
İdrar Kaçırmanın Nedenleri Nelerdir?
Cinsiyet fark etmeksizin, her yaşta kişilerde görülebilen idrar kaçırmanın birçok farklı nedeni vardır:
- İdrar yolları enfeksiyonu,
- Hormonlarda görülen eksiklik veya değişimler,
- Pelvik kaslarının zayıflaması,
- İleri yaş,
- Kadınlarda vajinal enfeksiyonlar,
- Zorlu doğumlar,
- Mesane iltihapları,
- Aşırı kilo (obezite),
- Şeker hastalığı (diyabet),
- Kabızlık,
- Genetik faktörler,
- Menopoz,
- Erkeklerde prostat büyümesi,
- Sistit,
- Böbrek taşları,
- Sakinleştirici ve idrar söktürücü ilaçlar,
- Tansiyon ilaçları.
Yukarıda belirttiğimiz nedenler arasında bazı öne çıkan risk faktörleri vardır. Bunlardan biri ileri yaştır. Pelvik kasları ileri yaşa bağlı olarak, zaman içerisinde zayıflar. Bu nedenle ileri yaştaki kişilerde idrar kaçırma rahatsızlığı daha sık görülmektedir.
Öne çıkan bir diğer risk faktörü de aşırı kilo, yani obezitedir. Özellikle vücut kitle endeksinin 30 üzerinde olması, pelvik kaslarının zarar görmesine, bu durum da idrar kaçırmaya neden olmaktadır. Çoğunlukla obezite tedavisinin ardından, kişiler idrar kaçırma rahatsızlığından kurtulabilir.
Kadınlarda hamilelik ve doğum da idrar kaçırmanın öne çıkan nedenleri arasında yer almaktadır. İdrar tutmayı sağlayan sinirlerin ve pelvik kaslarının, doğum esnasında zarar görmesi idrar kaçırmaya neden olabilmektedir.
İdrar Kaçırma Tipleri
İdrar kaçırmanın yaşa, cinsiyete ve diğer nedenlere bağlı olarak oluşan farklı tipleri vardır:
Sıkışma Tipi (Urge İnkontinans)
Şiddetli ve istemsiz kaçırma olarak da adlandırılan, mesanenin normalden daha çok aktif olduğu ve sıkışma haline bağlı olarak gelişen idrar kaçırma tipidir. Bu tip idrar kaçırmada, mesanede aniden bastıran, karşı konulamayan ve kontrol edilemeyen kasılmalar ortaya çıkar.
Yaş ve cinsiyet fark etmeksizin, her bireyde görülebilen sıkışma tipi idrar kaçırmanın tetikleyici faktörlerinden en önemlisi soğuk havadır. Bir diğer tetikleyici faktör ise, su sesidir. Araştırmalara göre, sıkışma tipi idrar kaçırma her 100 kişinin 22’sinde görülmektedir.
Stres Tipi (Stres İnkontinans)
Yaygın olarak, özellikle vajinal doğum yapmış kadınlarda görülen stres tipi idrar kaçırma, çoğunlukla gülme, öksürme ve hapşırma gibi eylemlerden sonra ortaya çıkar. Bununla birlikte koşma, atlama ve zıplama gibi fiziksel aktiviteler ve ağır yük kaldırma gibi eylemlerden sonra da meydana gelebilmektedir. Bu gibi durumlarda mesanede artan basınç sebebiyle pelvik taban kasları kontrol edilemez ve bireylerde idrar kaçırma rahatsızlığı yaşanır. Araştırmalara göre, stres tipi idrar kaçırma her iki kişiden birinde görülmektedir.
Karma Tip
Karma tip; hem sıkışmaya bağlı olarak görülen sıkışma tipinin hem de gülme, koşma gibi eylemlere bağlı olarak görülen stres tipinin bir arada olduğu idrar kaçırma tipidir. Araştırmalara göre, karma tip her 100 kişinin 30’unda ortaya çıkmaktadır.
Bu üç ana tip dışında, kişilerde idrar kaçırmaya neden olan farklı durumlar da gözlemlenmiştir. Bunlar:
- Fonksiyonel idrar kaçırma, sinir sistemini ve eklemleri etkileyen hastalıklar gibi farklı hastalıkların sebep olduğu bir tiptir.
- Bazı hastalıkların yanı sıra ilaç kullanımına veya enfeksiyon hastalıklarına bağlı olarak da idrar kaçırmanın görüldüğü belirtilmektedir. Sadece belli bir dönemde görülen bu tipe, geçici idrar kaçırma denilmektedir.
- Bazı kişiler de ise mesanenin doluluğu anlaşılmayabilir. Taşma tipi olarak adlandırılan bu durumda, mesanenin çok fazla gerilmesine bağlı olarak, damlama veya sızıntı şeklinde idrar kaçması oluşur. Genellikle ileri yaşta, nörojen mesaneli ya da prostat hastalarında görülür.
- Bazı kişilerde de sadece gece uykusu esnasında idrar kaçırma gözlemlenir. Bu tip nokturnal enürezis olarak adlandırılır ve çoğunlukla çocuklarda görülmektedir.
Erkeklerde İdrar Kaçırma Neden Olur?
Her yaşta erkekler görülebilen idrar kaçırmanın nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
- Özellikle 50 yaş üzerindeki erkeklerde görülen ancak, orta yaşlarda da ortaya çıkan prostat büyümesi idrar kaçırmanın başlıca nedenlerindendir. Bu büyüme, tedavisine geç başlanması halinde, mesanenin boşaltma işlevinde sorunlara, mesane duvarının kalıcı hasar görmesine ve kasların zayıflamasına sebep olur.
- Prostat ve prostat kanseri ameliyatların sonrasında da idrar kaçırmanın yaşandığı gözlemlenmektedir. Bu durum, idrarın tutulmasını sağlayan üretral sfinkter kaslarının ameliyat esnasında hasar görmesinden kaynaklanmaktadır. Ameliyatın ardından bu kasları güçlendirmek için, uzman doktor tarafından egzersiz önerilir. Eğer iyileşme görülmez ise cerrahi yöntemlere başvurulur.
Kadınlarda İdrar Kaçırma Neden Olur?
Kadınlarda üretra, mesaneyi vücut dışına bağlayan boru, daha kısadır. Bu nedenle kadınlarda idrar kaçırmanın daha yaygın olarak görüldüğü belirtilmektedir. Hamilelik, doğumlar, özellikle zorlu doğumlar, bebeklerin fazla kilolu doğması ve birden fazla doğum yapmak üretranın hasar görmesine sebep olabilir. Bunlar dışında menopoz dönemi de üretranın işlevini tam olarak yerine getirememesine neden olabilmektedir.
Her dört kadından birinde görülebilen idrar kaçırmanın, bazı hastalıklara bağlı olarak da gelişebildiği belirtilmektedir. Bu durumda öncelikle, bu rahatsızlığa sebep olan hastalık tedavi edilmelidir. Bu hastalık tedavi edildiğinde idrar kaçırma problemi ortadan kalkacaktır. Ancak, bazı kişilerde bu problem kalıcı olabilir. Bu durum da ise deneyimli bir kadın hastalıkları ve doğum uzmanı tarafından uygun tedavi yöntemi uygulanmalıdır.
İdrar Kaçırma Hangi Problemlere Yol Açar?
İdrar kaçırma, kişileri hem psikolojik ve sosyal açıdan hem de fiziksel olarak etkileyebilmektedir.
Günlük hayatta, sosyal ortamlarda ve profesyonel iş yaşamında idrar kaçırmaya bağlı olarak, kişiler zor duruma düşebilir ve buna bağlı olarak da kişilerin yaşam kalitesi etkilenir.
Genital bölgenin uzun süre ıslak kalması fiziksel rahatsızlıklara sebep olabilmektedir. Bu hastalıklar, tahriş, kızarıklık, ödem ve ciltte dökülmeler olarak sıralanabilir. Bunlarla birlikte, ıslaklık sebebiyle genital bölgede oluşan bakteriler idrar yolu enfeksiyonlarının oluşmasına sebep olabilir.
Tanı Nasıl Konur?
İdrar kaçırmanın tanısını koymak için, öncelikle hastanın tıbbi geçmişi ve idrar kaçırma öyküsü dinlenir. İdrar kaçırmanın ne zaman başladığı ve hangi sıklıkla görüldüğü hakkında bilgi alınır. Daha sonra, uzman doktor idrar kaçırmanın nedeni olabilecek fiziki veya sinirsel bir hastalığın olup olmadığını kontrol eder.
Fiziki muayene sonrasında, kesin tanının konması için hastalara bazı testler uygulanır. Bu testler:
- İdrar tahlili,
- Mesane günlüğü,
- Pelvik ultrason,
- EMG testi,
- Sistometri,
- Üroflovmetri testi,
- Sistoskopi,
- İnvaziv ürodinamik.
İnvaziv ürodinamik testler çoğunlukla, cerrahi operasyona gerek duyulduğunda ve diğer yöntemlerle tanı konulamadığında tercih edilir.
İdrar Kaçırma Tedavisi
İdrar kaçırma tedavisinde, hastanın hikayesine ve idrar kaçırma tipine bağlı olarak, öncelikle cerrahi olmayan yöntemlere başvurulur. Ancak bu yöntemlerin işe yaramadığı durumlarda cerrahi yöntemlerden yararlanılabilir.
Cerrahi Olmayan Yöntemler
Cerrahi olmayan yöntemler, genellikle sıkışma tipi idrar kaçırma rahatsızlığına sahip hastalarda uygulanmaktadır.
İlaç, kişilerin yaşam tarzında yapacakları değişiklikler ve egzersiz idrar kaçırmanın cerrahi olmayan yöntemleridir.
- İlaç tedavisi öncesinde hastaların yaşam tarzında yapılacak değişiklikler ve egzersizler, ilaç tedavisine ihtiyaç kalmadan bu rahatsızlığın önüne geçebilmektedir.
- Günlük sıvı tüketim miktarının doktor tarafından ayarlanması gerekmektedir.
- Egzersizlerle vücut kitle indeksinin ideal seviyede tutulması ve doktor kontrolünde uygulanan sağlıklı beslenme programı tedaviye katkı sağlayacaktır.
- Pelvik kasların güçlendirilmesi için kegel egzersizlerinin yapılması önerilmektedir.
- Bu yöntemlerin işe yaramaması durumunda veya idrar kaçırmaya başka bir hastalık sebep oluyorsa, ilaçlı tedavi uygulanmaktadır.
- Sıkışma tipinde, kasılmaları engellemek için uygulanan farmakolojik tedavi, aynı zamanda mesane kapasitesinin artırılmasına da yardımcı olmaktadır.
Cerrahi Yöntemler
Cerrahi yöntemler, genellikle stres tip idrar kaçırmanın tedavisinde kullanılmaktadır. Sık kullanılan cerrahi teknikler; TOT ve TVT gibi ameliyat yöntemleridir. Bu ameliyatlar ortalama 30 dakika sürer ve hasta, aksi bir durum oluşmadıkça, ertesi gün taburcu edilir. Cerrahi yöntemlerin başarı oranı %85-90 civarındadır.
Cerrahi istemeyen ya da cerrahi yöntemlere uygun olmayan hastalara ilaç tedavisi uygulanmaktadır. Ancak ilaç tedavisinin başarı oranı, cerrahi yöntemlere göre düşüktür ve bazı yan etkileri bulunmaktadır.
İdrar kaçırma rahatsızlığınız varsa, Özkaya Tıp Merkezi‘nde son teknolojiler ve uzman hekimlerce tedavi olabilirsiniz.